Türk Ulusu’nun yazdığı şanlı öykü…

Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyet’in nasıl bir demokrasi yolculuğu olduğunu anlatıyordu:

Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir. (1933)

Fikirlerde ve ruhlarda yarattığı güvenlik itibarıyla Cumhuriyet büsbütün yeni bir hayatın müjdecisi olmuştur. (1936)

Cumhuriyet düşünce serbestliği taraftarıdır. Samimi ve meşru olmak şartıyla her fikre hürmet ederiz. (1923)

“Ne Mutlu Türküm diyene”
Tarih: 28 Ekim 1923… Ulu Önder, çalışma arkadaşlarına, “Yarın Cumhuriyeti ilan ediyoruz” müjdesini verdi. Meclis, bu yeni yönetimi “Yaşasın” nidalarıyla kabul etti.

Ulu Ön­der Ata­türk liderliğindeki Türk Mil­le­ti’nin, 19 Ma­yıs 1919’da baş­la­yan kur­tu­luş mücadelesi za­fe­re ulaş­tı… Sı­ra, ye­ni ku­ru­lan ül­ke­nin yö­ne­tim şek­li­ni be­lir­le­me­ye gel­di… Ata­türk, cum­hu­ri­ye­ti, “E­ge­men­lik ka­yıt­sız şart­sız milletindir” sö­züy­le müj­de­le­di… İş­te, tek ada­mın yö­ne­ti­min­de­ki pa­di­şah­lık­tan, mil­le­tin ken­di ken­di­ni yö­net­ti­ği cum­hu­ri­ye­te ge­çi­şin öyküsü:

‘Egemenlik milletindir’
Kur­tu­luş mü­ca­de­le­si, 19 Ma­yıs 1919’da Mus­ta­fa Ke­ma­l’­in Sam­su­n’­a ayak bas­ma­sıy­la baş­la­dı. Ata­türk, halkı, “Mil­le­tin ege­men­li­ği­ni, yi­ne mil­le­tin azim ve ka­ra­rı kur­ta­ra­cak­tı­r” sö­zü et­ra­fın­da bir ara­ya ge­tir­di. Bir yan­da as­ke­ri mü­ca­de­le sü­rer­ken bir yan­da da An­ka­ra­’da ilk Mec­li­s’­i top­la­mak için ça­lış­ma baş­la­tıl­dı. Yur­dun dört bir ya­nın­dan tem­sil­ci­ler, An­ka­ra­’ya gel­di. 23 Ni­san 1920’de, ilk Mec­lis top­lan­dı ve 1921’de ilk ana­ya­sa ha­zır­lan­dı. Ana­ya­sa­’nın birinci mad­de­si, “E­ge­men­lik ka­yıt­sız şart­sız mil­le­tin­di­r” ol­du. Bu, yeni re­ji­mi­nin ha­ber­ci­siy­di. Ancak, cum­hu­ri­ye­tin ila­nı için iki yıl geç­me­si ge­rek­ti…

Önce masadakiler öğrendi
Ta­rih: 27 Ekim 1923… Sa­vaş­tan za­fer­le çık­mış, tüm düş­man­la­rı­nı boz­gu­na uğ­rat­mış genç Türkiye, bir hü­kü­met kri­ziy­le kar­şı kar­şı­ya kal­dı. Ba­kan­lar Ku­ru­lu is­ti­fa et­ti. Ata­türk, si­ya­si bu­na­lım üze­ri­ne cum­hu­ri­ye­tin ila­nı için za­ma­nın gel­di­ği­ne ka­rar ver­di… 28 Ekim ak­şa­mı, ya­kın ça­lış­ma ar­ka­daş­la­rı­nı Çan­ka­ya Köş­kü­’n­de ak­şam ye­me­ği­ne da­vet et­ti. Ma­sa­nın et­ra­fın­da, İs­met Pa­şa (İnö­nü), Fet­hi Bey (Ok­yar), Ka­zım Pa­şa (Özalp), Ke­ma­let­tin Sa­mi Pa­şa, Ha­lit Pa­şa, Fu­at ve Ru­şen Eş­ref Bey var­dı. Mus­ta­fa Ke­mal, o ak­şam ye­me­ğin­de hü­kü­met kri­zin­den kur­tul­ma yo­lu­nu gös­ter­di: “Ya­rın cum­hu­ri­ye­ti ilan ede­ce­ğiz.”

101 pare top atışı
Ye­mek­ten son­ra Mus­ta­fa Ke­mal ve İs­met İnö­nü, Mec­li­s’­e su­nu­la­cak olan ka­nun tas­la­ğı üze­rin­de ça­lış­ma­ya baş­la­dı. 1921 Ana­ya­sa­sı­’nın ilk mad­de­si­ne “Tür­ki­ye Dev­le­ti­nin şek­li hü­kü­me­ti cum­hu­ri­yet­ti­r” cüm­le­si ek­len­di. Ana­ya­sa­’da bu­na uy­gun de­ği­şik­lik­ler ya­pıl­dı. Halk Fır­ka­sı, 29 Eki­m’­de yap­tı­ğı top­lan­tı­da, Mus­ta­fa Ke­ma­l’­i hü­kü­met bu­na­lı­mı­nı çöz­mek­le gö­rev­len­dir­di. Mus­ta­fa Ke­mal de cum­hu­ri­ye­tin ila­nı­na yö­ne­lik ana­ya­sa de­ği­şik­li­ği öner­ge­si­ni açık­la­dı. TBMM Ge­nel Ku­ru­lu­’n­da, Ana­ya­sa­nın 1’in­ci, 2’n­ci, 10’un­cu, 11’in­ci ve 12’n­ci mad­de­le­ri­nin de­ğiş­ti­ril­me­si­nin ka­bul edil­me­siy­le “Cum­hu­ri­ye­t” res­men ilan edil­di. “Ya­şa­sın Cum­hu­ri­yet!” ni­da­la­rı, TBMM Ge­nel Ku­ru­lu­’nun du­var­la­rın­da yan­kı­lan­dı. Cumhuriyetin ilanı, 101 pa­re top atışıyla kut­lan­dı. 1924 yı­lın­da ise 29 Ekim günü şenlikler dü­zen­len­di.

İlk kut­la­ma 1924 yı­lın­da dü­zen­len­di…
Cum­hu­ri­ye­tin ila­nı edi­li­şi, 101 pa­re top atı­şıy­la kut­lan­dı. Bü­yük dev­ri­min bi­rin­ci yıl­dö­nü­mü için ise tüm yurt­ta şen­lik­ler dü­zen­len­di. Ga­zi Mus­ta­fa Ke­mal ön­der­li­ğin­de ya­zı­lan kur­tu­luş des­ta­nı­nın en önem­li hal­ka­sı cum­hu­ri­yet, 1925 yı­lın­da çı­kan bir ka­nun­la bay­ram ola­rak kut­lan­ma­ya baş­lan­dı…. Kut­la­ma­lar­da­ki coş­ku her yıl bir kat da­ha art­tı.